Uno fes èro, i'aviè un rèi, grand
e pouderous, qu'avié, à l'entour de soun palais, un ort
superbe. Dins aquéu ort i'avié un poumié que fasié
de poumo d'or. Mai jamai lou rèi n'avié pouscu culi. Vesié
l'aubre flouri, toumba flour, amadura si fru que lou soulèu dauravo
mai, tòuti lis an, quand venié lou moumen de lis ana culi,
sabe pas quau, dins la niue, li venié rauba.
Li sóudart li mai valènt, li gardo li mai fin que
tenien d'à ment l'ort, jamai avien pouscu sousprene lou voulur.
L'einat dis enfant dòu rèi venguè alor, un
jour, à soun paire :
- Paire ai grandi e me sènte proun fort. Li poumo d'or soun
maduro, leissas-me, aquesto niue, surviha lou jardin e vous proumete d'aganta
lou brigand que vous raubo.
- Moun paure enfant, diguè lou rèi, res jamai i'
es pouscu arriva. Mai enfin costo rèn d'assaja.
Lou jouine prince, touto uno longo semano, se tenguè à
l'espèro. Dourmié lou jour pèr miés pousqué
viha la niue. Mai uno niue la som l'agantè. Quand durbiguè
lis iue avien rauba li poumo d'or.
Lou rèi enmalicia decidè de faire derraba lou poumié
di poumo d'or que jamai, devinavo, n'en poudrié culi uno. Mai lou
cadet de sis enfant lou supliquè d'espera encaro un an qu'éu
se disié qu'alor sarié proun fort pèr viha miés
que soun einat sus lou jardin.
- Vague! diguè lou rèi, esperen encaro un an.
Venguè lou tèms que li poumo s'amaduron. Lou cadet
mountè la gardo coume avié fa l'einat mai, coume l'einat,
s'endourmiguè e li poumo d'or fuguèron raubado.
Descoura lou rèi, anavo faire coupa l'aubre quand lou mai
jouine de sis enfant, lou valènt Ninoi-Ninet, ié diguè
:
- Paire, avès espera tant d'annado, poudès bèn
espera un an de mai e me baia ma chanço. Viharai sus voste jardin.
- Pau de sen que siés, venguè soun paire. Tis einat,
pas mai que mi meiour sóudart, an pouscu encapa
d'aganta lou voulur. Es pas tu, pichot mourvelous, que lou faras. Lou
meiour es de derraba aquel aubre.
- Leissas-lou encaro un an, vous n'en pregue, supliquè Ninoi-Ninet.
- Eh! bèn vague, diguè lou rèi. Mai plus qu'un
an.
Venguè lou printèms, venguè l'estiéu.
L'autouno vengu, lou poumié, après aguè flouri, toumba
flour, amadurè si bèlli poumo d'or un cop de mai
Lou moumen èro vengu pèr Ninoi-Ninet de mounta
la gardo au jardin. Avié pourta soun arc e soun arquiero e, pèr
pas s'endourmi en s'aloungant pèr sòu aguè l'ideio
de planta uno flècho de chasque coustat de sa tèsto. Faguè
bèn qu'à-n-un moumen, la sòm l'agatant, sa tèsto,
en se clinant, tuertè la pouncho d'uno di flècho, ço
que lou revihè just à tèms pèr véire
que quaucan raubavo li poumo d'or. En un vira d'iue aguè benda soun
arc e tirè.
Un long gingoulamen s'ausiguè au pèd de l'aubre,
pièi i 'aguè un long silènci.
Ninoi-Ninet esperè lou matin pèr culi à l'aubre
de bèlli poumo d'or que pourtè à soun paire sus
un grand platèu d'or.
Jamai de sa vido lou rèi èro esta tant countènt
qu'en vesènt sus sa taulo aquéli poumo d'or qu'avié
fin qu'aqui jamai testado.
- Es pas lou tout, diguè Ninoi-Ninet. Aro nous fau trouva
lou voulur.
- En que sièr ? faguè lou rèi.
Mai Ninoi-Ninet tenié à soun idèio. Moustrè
à soun paire la raiado de sang escampado pèr lou voulur.
- L'anarai cerca au fin- founs de la terro se fau, diguè.
E demandè à si fraire de veni em' éu.
L'einat e lou cadet s'èron fa jalous de soun mignot e cercavon
lou biais de se n'en desbarrassa. Fuguèron d'acord pèr parti
em' èu.
Camino que caminaras, en seguissènt la traço de sang,
arrivèron dins un desert e, marcho que marcharas, se trouvèron
au bord d'un precepice mounte lou camin s'arrestavo e tambèn li
marco de sang. Lou voulur poudié qu'èstre au founs de l'aven.
Coume ié davala?
Se faguèron adurre tour, carrello e tourtouiero que fuguèron
lèu mes en placo.
L'einat se faguè davala.
- Mai, diguè, tre que brandussarai la cordo, remountas-me
lèu.
Ansin fuguè fa.
Lou cadet davalè pièi. Se leissè esquiha un
pau mai bas. Mai proun lèu lou fauguè tira.
- Vèn à iéu, aro, digué Ninoi-Ninet,
en vesènt que si fraire avien pòu de iè leissa sa
pèu. Cado fes que boulegarai la cordo, dounas-iè un pau
de moui que davale un pau mai. E, quand sarai au bout de la cordo, tenès
bèn l'iue au tour pèr me remounta se fau dansa la cordo.
Ninoi-Ninet davalè, davalè e se trouvè arriva
dins l'autre mounde. Regardè d'un coustat de l'autre, gaire tranquile
e s'espantè de vèire que tout, aqui, èro, desparié
dòu mounde que n'en venié. Prenguè pòu. Pièi
s'apasimè se dounè de courage e s'adraiè sus un camin
que lou menè davans un castèu tout fa de couire.
Atrouvant res en quau parla, intrè dins lou palais.
Aqui uno bello jouvènto ié venguè à
la rescontro e ié faguè:
- Diéu siegue lausa de m'avé fa revèire un
ome vengu dòu mounde mounte siéu nascudo! Mai coume as fa
pèr veni fin qu'eici? Aquèu païs apartèn i tres
fraire dracas que nous an raubado à nòsti parènt e
sian tres sorre, tres fiho de rèi que venèn dòu mounde
mounte vives.
En quatre mot, Ninoi-Ninet ié countè soun istòri:
li poumo, lou voulur qu'avié blessa, la traço de sang qu'avié
seguido, lou precepice mounte l'avien davala. Demandè quau èron
li dracas?... Queto meno de gènt? S'èron ardit e fort?
I'espliquè que li dracas èron de dragoun que se poudien
muda en ome e que chascun di dracas s'èro chausi l'uno di tres
sorre e li quichavon pèr qu' em' éli se maridèsson.
Eli li rebutavon, fasènt valé touto meno de resoun, pausant
de coundicioun li mai fantasiouso; li dracas, de soun coustat, se metènt
en qutre pèr ié complaire si caprice.
- Soun ardit e fort, es verai, apoundiguè, mai se diéu
vòu, n'en vendras au bout. En esperant, escounde-te, pèr
l'amour dòu cèu!... Faudrié pas que lou dracas te
trouvèsse encò sièu. Es meichant e tignous e, quand
cargo, es un lioun enferouna. Vai rintra pèr dina e a pèr
abitudo, quand se trovo à tres lègo d'eici, de manda sa masso
que pico la porto, la taulo pièi, e se vai acrouca à-n-un
clavèu planta dins la muraio.
Avié pas fini de parla que s'ausiguè quicon sibla,
tuerta la porto, la taulo pièi, e la masso se veguè que
s'anè acrouca au clavèu. Mai Ninoi-Ninet la despenjè
e la mandè mai liuen que lou dracas en quau frestè l'espalo
en passant.
Palafica, aquest s'aplantè subran, regardè fusa la
masso pièi l'anè ramassa e s'envenguè au siéu.
Quand fuguè davans soun pourtau, cridè:
- Hum, hum! Se sènte la car fresco d'un ome vengu de l'autre
mounde!
E, vesènt lou jouine prince que iè veniè à
l'endavans, ié faguè:
- Quente vènt t'adus en terro fourestiero, jouvènt,
pèr ié leissa tis os?
- Siéu en bousco d'aquéli qu'an rauba li poumo d'or
de moun paire, diguè Ninoi-Ninet.
-Es nautre, diguè lou dracas. Alor coume anan se batre? A cop de masso, tè! tu, tè! iéu...,
Vos que piquen e que t'escrase?
O, s'ames miéu,
Que se trauquen emé l'espaso?
Vo bèn, pèr vèire lou mai fort,
Vos que luchen au cors à cors
Fin qu'à la mort? - Lou cors à cors me vai, diguè Ninoi-Ninet. Es
lou coumbat dis ome.
S'empougnèron quatecant e luchèron, luchèron
fin qu'à ço que lou dracas enfouncèsse Ninoi-Ninet
dins terro enjousquo i caviho. Mai Ninoi-Ninet faguè forco, se
giblè, aubourrè lou dracas à plen bras e lou plantè
dins terro fin qu'i geinoun . Pièi ié trenquè la tèsto.
De plour dins lis iue, la jouvènto lou gramaciè de
l'aguè desliéurado dòu dracas e lou supliquè
d'aguè pieta tambèn de si dos sorre.
S'estènt pausa un jour o dous, Ninoi-Ninet, sus li counsèu
de la jouvènto, s'adraiè devers aquelo di sorre que restavo
dins lou palais d'argènt.
Aqui, coume enco de l'einado, fuguè bèn aculi. La princesso
ié counseiè de s'escoundre mai refusè e, quouro
la masso dòu dracas venguè s'acrouca au clavèu, la
prenguè la remandè enca mai liuen, tuertant au passage la
tèsto dòu dracas. Aquest, enferouna, luchè contro
Nnoi-Ninet coume soun einat l'avié fa, e, coume soun einat, trouvè
la mort.
Alor Ninoi-Ninet se preparè pèr rescountra lou tresen
dracas e desliéura la mai jouino di sorre.
- Aviso-te, ié diguè la cadeto en lou gramaciant,
qu'aquéu dracas es lou mai fort di tres. Pamens coume l'as blessa
quand voulié rauba li poumo d'or, pènse que poudras lou
mata. Te souvète bono chanço...
Acampant tout soun courage, Ninoi-Ninet se meteguè en bousco
dòu palais d'or mounte restava la tresenco di sorre. Lou trouvè
e i'entrè.
Tre lou vèire, la jouino princesso, lou supliquè de
la deslièura dòu dracas qu'èro decida de la
marida, de forco s'èro besoun.
Avié pas acaba de parla que la masso tuertavo la porto, reboundissié
sus la taulo e s'acroucavo au clavèu de la muraio.Ninoi-Ninet la
prenguè e la remandè enca liuen, picant lou dracas au pitre
en passant.
Foui de la maliço, lou dracas founsè vers lou palais.
- Quau es esta proun ardit pèr franqui li raro de moun bèn
e pèr intra jusquo dins moun oustau?
- Es ièu, diguè Ninoi-Ninet.
- S'es tu, vas parti plus lèu que siés vengu, faguè
lou dracas. Te decidèron de lucha au cors à cors. E lucho que lucharas, Souto lou souleias. Tant l'un e l'autre ié van gai que porto esfrai.
Sus lou cop de miejour, vaqui que tòuti dous se mudon en fiò
e countùnion ansin de se batre dòu tèms qu'un courpatas
ié viro autour en fasènt: "- Croua!... croua!..."
En lou vesèent, lou dracas, ié cridè:
- Courpatas, courpatas, vai cerca de surge e vèsso-me-lou
dessus, te baiarai uno carougnado.
De soun coustat, Ninoi-Ninet,disié au courpatas:
- Se lou surge lou vèsses sus iéu, es tres carougno
que te dounarai.
Lou courpatas aguè lèu fa d'ana querre de surge e lou
leissè toumba sus Ninoi-Ninet. Aquest faguè fiò de
plus bello.
Lou vèspre vengu luchavon toujour.
- Adus-me d'aigo, ma poulido, cridè lou dracas à la
princesso e te proumete que deman se maridan.
- Ma poulido, diguè Ninoi-Ninet, aquelo aigo porto-me-la e,
te lou jure, t'emmenarai sus nosto terro e se maridaren.
- Lou cèu t'ausigue! respoundiguè la princesso.
E aduguè d'aigo à Ninoi-Ninet que fuguè tout
reviscoula. Alor prenguè lou dracas à la brasseto, l'aubourè,
pièi, zòu! te l'enfounsè dins terro fin qu'i geinoun.
Mai lou dracas faguè esfort e reussignè de planta Ninoi-Ninet
dins terro fin qu'au vèntre. Ninoi-Ninet, alor, tiblant tòuti
si forço, estregneguè lou dracas, fasènt crussi sis
os, e lou jitè au sòu talamen fort que i' enfounsè
enjusqu'au coui, pièi iè trenquè la tèsto.
Li tres princesso fuguèron talamen countènto que lou venguèron
embrassa.
I'espliquèron que dins chasque palais i' avié un fouit
e qu'en li fouitant aquéli palais se mudavon en poumo. La causo
se faguè. Caduno di jouvènto aguè sa poumo e se decidè
de tourna sus nosto bono terro.
Tre arriva au pèd dòu precepice, Ninoi-Ninet bouleguè
la cordo e li sentinello coumprenguèron que la falié tira.
Mountè d'abord l'einado emé sa poumo de couire. Pas plus
lèu arrivado en aut, moustrè la biheto que Ninoi-Ninet avié
escricho pèr dire que devié se marida emé soun einat.
Mountèron pièi la cadeto emè sa poumo d'argènt
e lou bihet disènt que lou cadet di fraire aurié de l'espousa.
Enfin mountè la mai jouino di princesso que Ninoi-Ninet aviè
decida d'aguè pèr nòvio. Mai i' avié pas douna
la poumo d'or. Se l'èro gardado. Avié coumpres que si fraire
ié voulien de mau.
Aussi, quand la cordo davalè pèr qu'éu mountèsse,
i' estaquè uno grosso pèiro que couifè de soun bounet
de pèu. L'idèio èro bono... En vesènt parèisse
lou bounet, pensant qu'èro Ninoi-Ninet, li fraire lachèron
la cordo e la pèiro toumbè e s'escrasè au founs de
l'aven. Menèron pièi li tres jouvènto au castèu
dòu rèi, disènt, en fasènt lou semblant de
ploura, que Ninoi-Ninet èro mort e espousèron li dos einado.
Mai la mai jouino refusè tòuti li partit que se i' òufriguèron.
D'aquèu tèms, aguènt escapa à la mort,
Ninoi-Ninet se demandavo coume anavo faire pèr remounta sus terro.
E vaqui qu'ausiguè de plagnum e de crid. Regardant à soun
entour veguè un dragoun envertouia à-n-un aubre qu'escalavo
à-n-un nis d'aiglo giganto pèr ié devouri lis eigloun.
Tirant soun espaso, Ninoi-Ninet se rounsè sus la bèsti
e la chapoutè en pichot moussèu.
Se vesènt sauva, lis eigloun lou gramacièron e ié
diguèron:
- Vène lèu t'escoundre dins noste nis que se nosto
maire te vesié, aurié tant de gau que tant t'avalarié
tout crus.
Se derrabèron uno plumo e escoundiguèron Ninoi-Ninet
dessouto.
Quand l'aiglo giganto arrivè e veguè li tros dòu
dragoun pèr sòu, ié demandè quau lis avié
sauva.
- Es un ome de l'autre mounde, ié diguèron, e es parti devers
lou Levant.
- Lou vau gramacia", diguè la maire en s'envoulant vers lou
Levant. Fuguè lèu de retour :
- Digas-me la verita, faguè. De mounte es ana?
- Dòu coustat dòu Couchant.
Pas mai d'aqui que d'eila, nimai de l'Uba vo dòu Miejour,
l'aiglo atrouvè Ninoi-Ninet.
- Ounte es?... Vole saupre la verita, venguè mai l'aiglo en
charpant sis eigloun.
- Te lou diren se nous proumetes de ié ges faire de mau.
- Vous lou proumete, diguè l'aiglo giganto.
Alor lis eigloun tirèron Ninoi-Ninet de dessouto li plumo.
L'aiglo lou sarrè entre si dos alo e, talamen èro ravido
que l'aurié avala dins un vira d'iue se lis eigloun l'avien pas retengudo.
- M'as sauva mi pichot, dequé pode faire pèr te rèndre
service? demandè.
- Pourtas-me dins l'autre mounde mounte vole retourna.
- Es pas di mai eisa ço que me demandes, mai n'en siéu
d'acord. Preparo un centenau de pan e cènt tros de viando de tres
liéuro chascun.
Ninoi-Ninet, emé proun peno, pousquè faire la prouvesioun
demandado de viando e de pan.
- Mete acò sus moun esquino e mounto ié tambèn,
ourdounè l'aiglo e, chasque cop que virarai la tèsto, me
baiaras un pan em' un tros de viando.
Ansin fuguè fa. L'aiglo s'envoulè e, tòuti li
fes que viravo la tèsto, Ninoi-Ninet ié pourgissié
pèr manja. Quand fuguèron quàsi en aut dòu
precepice e que l'aiglo, un cop de mai, virè la tèsto, Ninoi-Ninet
aguè plus ges de viando à ié baia. Alor, sènso
chancela, tirè soun espaso e se taiè un tros de car dins
la cueisso e i' òufriguè.
Pousquèron arriva sus la terro d'en aut. Ninoi-Ninet tenié
plus sus si cambo e l'aiglo se n'avisè. Ié diguè:
- S'èro pas que m'as rendu un tant grand service e s'èro
pas que mi pichot me l'an fa proumetre, crese bèn que t'auriéu
manja. Ai bèn senti que lou darrié moussèu de viando
que m'as baia èro meiour que lis autre. Aussi l'ai pas avala.
L'escupigué e lou remeteguè à sa placo dins
la cueisso de Ninoi-Ninet. S'embrassèron. L'aiglo davalè
dins l'aven e Ninoi-Ninet partiguè vers lou reiaume de soun paire.
Camino que caminaras, marchè long-tèms e, de long dòu
camin, pousqué saupre coume anavon lis afaire. Si fraire avien
espousa li dos princesso e la jouino princesso, sèmpre vestido
de negre, refusavo toujour de se marida. Rebutavo tòuti li pretendènt,
riche e bèu que fuguèsson. Pamens semblavo qu'aqueste cop
sarié bèn fourçado d'agrada lou nouvèu nòvi
que lou rèi ié coumandavo de prene pèr marit.
La princesso i' avié pamens mes uno coundicioun: voulié
que i' aguèsse dins soun troussèu uno fielouso em'un fus
d'or fin que pousquèsson fiela tout soulet. Lou rèi avié
coumanda lou prevost dis ourfèbre, ié dounant tres semano
pèr coumpli aquèu pres-fa. E lou paure oufèbre se
desoulavo.
Alor Ninoi-Niet l'anè trouva.
- Mèstre, ié diguè, vous rèsto plus
que tres jour, leissas-me faire vous fargarai à tèms aquelo
fielouso e lou fus.
Mai lou mèstre que tout just venié de lou prendre coume
aprendis, lou rembalè.
- Li plus fort e li mai biaissu dis ourfèbre ié soun pas
arriva em' acò un marrit gus espeiandra coume tu sarié proun
malin!..., ié faguè.
- Leissas-me assaja, avès rèn à perdre, diguè
Ninoi-Ninet.
Se ié dounè uno chambro mounte poudrié travaia
sènso que res lou veguèsse e ié falié fourni,
chasco niue, un saquet d'avelano em' un grand vèire de bon vin.
L'ourfèbre avié proun soucit que tout ço que
poudié entèndre, en escoutant darrié la porto, èro
lou brut dis avelano cachado sus l'enclume. Pamens, lou tresen jour, Ninoi-Ninet,
sourtènt de la chambro, tenié sus un platèu la fielouso
d'or e lou fus. Lis avié tira de la poumo d'or dòu dracas.
Lou rèi fuguè tant urous en vesènt la fielouso
e lou fus que baiè dos gròssi saco d'or à l'ourfèbre.
La pricesso, elo, pas plus lèu lis aguè vist, coumprenguè
que Ninoi-Ninet èro tourna sus terro. Alor diguè au rèi
:
- Segnour, aquèu qu'a tant bèn fa aquesto fielouso sara proun
adré pèr farga un autre jouièu que lou dracas avié
apoundu dins moun troussèu..
Lou rèi faguè veni l'ourfèbre e ié dounè
tres semano pèr façouna, tout en or, uno clusso e si pichoun
poulet. Causo impoussiblo, se pensavo l'ourfèbre. Mai, aqui mai,
Ninoi-Ninet lou tirè de soun soucit. E, quand ausiguè clussi
la galino e piéuta li poulet, quand li veguè, façouna
d'or fin, que becavon de gran de mi, l'ourfèbre coumprenguè
bèn que i' avié quauco magìo aqui dedins.
Prenguè pamens la clusso e li poulet pèr li pourta
au rèi. Esmaraviha, aquest, lèu-lèu, lis anè
faire vèire à la princesso e ié diguè :
- Aqueste cop tòuti ti vot soun coumpli. Te fau aro te marida.
- Segnour, diguè la princesso, aquéu qu'a pouscu farga
de tant bèlli causo, dèu segur avé la poumo d'or
dòu dracas. Coumandas à vosto ourfèbre de vous l'adurre.
- Coume poudriéu vous presenta moun aprendis, Segnour, marmoutejè
l'ourfèbre. Es un paure diable, un marco-mau tout espeiandra...
- Adusès-lou ! coumandè lou rèi. Lou vole vière.
L'ourfèbre faguè farda Ninoi-Ninet, l'abihè
de propre e l'aduguè au palais. Autant lèu la princesso
l'aguè recouneigu.
- Vaqui, diguè au rèi, lou valènt que nous a
derrabado dis àrpio di meichant dracas.
L'aguènt miès regarda, lou rèi recouneiguè
soun enfant lou sarrè dins si bras, ié faguè milo
poutoun. Mai Ninoi-Ninet voulié pas se faire counèisse. Finiguè
pamens pèr dire qu'èro bèn soun enfant.
Alor debanè touto soun istòri, dòu coumencamen
à la fin. Emmalicia, lou rèi faguè veni si dous autre
garçoun. Aquésti, tre que veguèron Ninoi-Ninet, se
meteguèron à tremoula.
- Coume vos que fugon castiga ? demandè lou rèi à
Ninoi-Ninet.
- Pèr ço qu'es de iéu, aquest respoundiguè,
li vole perdouna. Se dèvon èstre puni que la punicioun
vèngue dòu cèu. S'anan, tòuti tres, asseta
davans lou palais e mandaren, chascun uno flècho en l'èr.-
Se l'un d'entre nautre dèu èstre castiga, lou cèu
lou punira.
Ansin se faguè. Li tres fraire anèron dins la court,
tiblèron soun arc e lachèron si flècho. Li flècho
tirado pèr li dous einat ié retoumbèron dre sus
la tèsto, li tuant dou cop. Aquelo que Ninoi-Ninet avié
mandado, se venguè planta davans si pèd.
Ninoi-Ninet espousè la jouino princesso e quand soun paire
mouriguè es éu que fuguè lou rèi de soun reiaume.
Lou gouvernè dins la pas fin qu'à vuei, s'es encaro d'quest
mounde.